फेसबुक र टि्वटरका भेरीफाइड एकाउन्ट

काठमाडौ, श्रावण १४ - फेसबुक र टि्वटरले आफ्ना एकाउन्टलाई विश्वसनिय बनाउन विभिन्न काम गरिरहेका छन्। केही समय अघि टि्वटरले आफ्ना एकाउन्टलाई भेरिफाई गर्न डबल लग इनको ब्यवस्था गर्यो, जसले गर्दा वास्तविक व्यक्तिको एकाउन्ट हो, होइन थाहा पाउन सकिन्थ्यो। त्यसको केही समय पछि फेसबुकले पनि भेरिफाइड एकाउन्ट निर्माण गर्न थालेको छ।

फेसबुकको पेज तथा प्रोफाइललाई भेरीफाइड संकेत गर्न नामको दाहिनेतिर सानो नीलो घेराको बीचमा सेतो 'चेकमार्क' राखिएको छ। फेसबुकले हाल यो सुविधा विभिन्न सेलिब्रेटी, पत्रकार, सरकारी अधिकारी, लोकपि्रय ब्रान्ड  तथा धेरै प्रयोगकर्ता सहभागी हुने व्यापारीलाई दिनेछ।

विशेष गरी सेलिब्रेटी तथा समाजमा उच्च सम्मान प्राप्त व्यक्तिहरूको नक्कली फेसबुक एकाउन्ट बनाउने कार्य बढ्दै गएपछि यस्ता कार्यलाई निरुत्साहित गर्नुपर्ने आवश्यकता बढेको थियो।  यही कुरालाई ध्यानमा राखेर भेरीफाइड एकाउन्टको अवधारणा ल्याइएको फेसबुकले जनाएको छ।

कुखुराको खोरमा पुग्न सकेन सरकार

भक्तपुर, श्रावण १५ - कुखुरा व्यवसायीले र्फमको सूचना संकलन गर्न जाने पशु कार्यालयका प्राविधिकलाई खोरसम्म जान नदिँदा बर्डफ्लुबारे यथार्थ जानकारी बाहिर आउन सकेको छैन । कुखुरा बिक्री नहुने भन्दै व्यवसायीले सरकारी कर्मचारीलाई खोरको स्थिति अवलोकन गर्न नदिएका हुन् । व्यवसायीले भने एउटा खोरमा छिरेका कर्मचारीलाई अर्कोमा प्रवेश गराउँदा संक्रमण हुने भएकाले रोक लगाएको दाबी गरेका छन् ।

रोगले मरेर बाँकी रहेका कुखुरा बिक्री गर्नका लागि व्यवसायीले गुपचुप राख्ने गरेका हुन् । पशु सेवा कार्यालयबाट फर्मको यथार्थ बुझ्न सर्भिलेन्स टोली खट्छन् । टोलीले फर्ममा कुखुरा कति छ ? के रोग लागेको हो ? कस्ता लक्षण देखा परेको छ ? मरेको संख्या कति छ ? त्यसको आधारमा नमुना संकलन गरी प्रयोगशालामा पठाउूछन् । रोग नलागेको र्फममा पनि सर्भिलेन्समा जाने गर्छन् । यस्ता र्फममा कुन जातको कुखुरा छ ? कुखुरा बिरामी भएको छ कि छैन ? फर्ममा कति उमेरको कुखुरा छ ? लगायतका विवरण लिने गर्छन् ।

सर्भिलेन्स जाँदा कामदारले फर्म सञ्चालकलाई सोध्न भन्छन् । सञ्चालकले सही जानकारी नदिने कर्मचारीको गुनासो छ । फर्मको 'सर्भिलेन्स' गर्न जाँदा विज्ञबाट जाँच गराइरहेको भन्दै फर्काउने गरेको सिपाडोल सेवा केन्द्रका प्रमुख विष्णु तामाङले बताए । 'हामीले कुखुरा विज्ञ ल्याएर परीक्षण गरिरहेका छौं । तपाईंहरू जानुभए हुन्छ भन्छन्,' उनले भने, 'फर्मको गेटमा गएर सूचना माग्दा सही जानकारीसमेत दिइँदैन । पाँच हजार कुखुरा पालेको छ भने घटाएर भन्छन् । मरेको छ भने पनि ढाकछोप गर्छन् ।'

सरकारी निकायलाई जानकारी नदिई नंखेलको जीजे पोल्ट्री फर्मका सञ्चालकले मरेको कुखुरा गाडेको समाचार प्रकाशित भएपछि भक्तपुरका प्रमुख जिल्ला अधिकारी हिमनाथ दवाडीले सोमबार व्यवसायीसित बैठक गरेका थिए । प्रहरी, जिविसका अधिकारीसहितको बैठकमा पशु चिकित्सक रामपरीक्षण साहले व्यवसायीले सही सूचना नदिँदा रोगी कुखुरा बजारसम्म पुग्ने गरेको बताए ।

फर्मको कुखुरा मरे पनि सरकारी कर्मचारी जाँदा उपचार गरेर 'कन्ट्रोल' भइसक्यो भन्दै फर्काउने गरेको उनले बताए । आइतबार नलिञ्चोकको एक फर्ममा जाँदा नाम चलेका पाँच जना पशु चिकित्सकले परीक्षण गरेको भन्दै फर्काइएको उनले बताए ।

'र्फममा कुखुरा मरिरहेको हुन्छ । स्थानीयको गुनासोपछि पुग्दा प्रवेशसमेत दिूदैनन्,' उनले भने, 'फोन गरेर के भएको हो ? भनेर जानकारी माग्दा सामान्य छ भन्छन् ।' प्रजिअ दवाडीले सरकारी कर्मचारीलाई सही जानकारी दिने र र्फममा प्रवेश गराउन निर्देशन दिएका छन् । 'कसैले गलत सूचना दिएको पुष्टि भए कारबाही हुन्छ,' उनले भने, 'कसको खोरमा के भएको छ, तत्काल सरकारी निकायमा जानकारी गराउनुपर्छ ।'

बैठकले भक्तपुरबाट हुने पन्छी तथा पन्छीजन्य पदार्थको आयात र निर्यातमा कडाइ गर्ने निर्णय गरेको छ । कुखुरालगायत पन्छीजन्य पदार्थ निर्यात र आयात गर्दा क्वारेन्टाइन परीक्षण गर्नुपर्ने भएको छ । यसका लागि प्रहरीले लोकन्थली, मनोहरा पुल, सानोठिमी, जगाते, ताथली नाकामा जाँच गर्ने भएको छ ।

यसबाहेक अन्य स्थानमा पनि २४ सै घन्टा जाँच हुने भक्तपुर प्रहरी प्रमुख एसपी दिलीप चौधरीले बताए । सरकारी लाइसेन्स प्राप्त पशु चिकित्सकले पन्छी तथा पन्छीजन्य पदार्थ पूर्णरूपमा स्वस्थ भएको हस्ताक्षरयुक्त प्रमाणीकरण सहितको बिल र कागजात पेस गरेमा भने एक ठाउूबाट अर्को ठाउूमा लैजान पाइने भएको छ ।

'पशु चिकित्सकले स्वस्थ भनी प्रमाणित नगरेको र बिक्रीको बिलमा हस्ताक्षर नभएको कुखुरामा रोक लगाएका छौं,' प्रजिअ दवाडीले भने । मरेका कुखुरा बोरामा हालेर जथाभावी फ्याँक्ने गरेपछि यस्ता कार्यलाई नियन्त्रण गर्न बैठकले दस हजार रुपैयाँ जरिवाना र कारबाही गर्ने निर्णय गरेको छ ।

व्यवसायीले बर्डफ्लु नियन्त्रणका लागि जैविक सुरक्षाको तत्काल व्यवस्था गर्न निर्देशन दिएको छ । कुखुरा पालन व्यवसायी संघका अध्यक्ष तुलसीराम धुख्वाले बिरामी कुखुरा परीक्षणका लागि पठाइए पनि रिपोर्ट ढिला आउूदा रोग फैलिने गरेको बताए । भक्तपुरमा अहिले कति कुखुरा पालिएको छ ? कति मरे, कति बिक्री भयो र कति बाँकी छन्, त्यसको तथ्यांक तत्काल लिइने भएको छ । पशु कार्यालयका अनुसार भक्तपुरमा २ सय १६ कुखुरा फर्म छन् ।

'बर्ड फ्लुबाट जोगिऔं'

काठमाडौ, श्रावण १४ - धेरै ठाउँमा बर्डफ्लु देखिएको र संक्रमित कुखुरासमेत बजारमा पुगेको खबर आएको भन्दै चिकित्सकले जोगिन सुझाव दिएका छन् । बर्डफ्लुको भाइरस मानिसमा नगन्य रूपमा देखापरे पनि संक्रमित पन्छीसँग असावधानीवश र जथाभावी सम्पर्कमा आउनेमा रोग सर्ने सम्भावना हुन्छ । शंका लागेमा नजिकको स्वास्थ्य केन्द्रमा जान पनि उनीहरूले आग्रह गरेका छन् ।

संक्रमणपछि मानिसमा ज्वरो आउने, घाँटी दुख्ने, मांसपेशी दुख्ने, खोकी लाग्ने र केहीमा फोक्सोमा गम्भीर असरसहित निमोनिया भई  घातकसमेत हुन सक्ने इपिडिमियोलजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाका निर्देशक डा. जीडी ठाकुरले बताए । 'गम्भीर प्रकृतिको बर्डफ्लुले मृत्युसमेत हुन सक्छ,' उनले भने ।

विश्व स्वास्थ्य संगठन -डब्लूएचओ) का अनुसार बर्डफ्लुबाट ३ सय ७४ जनाको मृत्यु भइसकेको छ । यो संख्या प्रयोगशाला प्रमाणितको मात्र हो । सन् २०१३ मा बंगलादेश र भियतनाममा एक/एक, कम्बोडियामा ८, चीन र इजिप्टमा दुई/दुई जनाको ज्यान गइसकेको छ । संक्रमण एक व्यक्तिबाट अर्कोमा सर्न गाह्रो भए पनि संक्रमणपछि मृत्यु दर करिब ६० प्रतिशत देखिएको डब्लूएचओले उल्लेख गरेको छ ।

'मानिसमा यो रोगको खास उपचार नभए पनि प्रभाव कम गर्न एन्टिभाइरल औषधि प्रयोग गर्न सकिन्छ,' नेपाल भेटेनरी एसोसिएसनका महासचिव डा. शीतलकाजी श्रेष्ठले भने । संक्रमित पन्छी जीवित वा मृत, पोल्ट्री, सुली र फार्ममा प्रयोग भएका सामग्रीको सम्पर्क मानिसमा बर्डफ्लु हुने मुख्य कारण रहेको पशु स्वास्थ्य निर्देशनालयका निर्देशक डा. विजयकान्त झाले बताए ।

राजधानीमा साउनमा १२ ठाउँमा बर्डफ्लु देखिएको छ भने पोखरामा दुई पटक र धादिङमा समेत देखिएको छ ।

- See more at: http://ekantipur.com/mobile/np/article.php?news_id=372964#sthash.opcR6cu4.dpuf

फेसबुक बितन्डा?????

विदुर खतिवडा

अब संभवतः फेसबुक नबुझ्नेहरू कमै होलान्। बोल्ने बालकदेखि वृद्धसम्मलाई फेसबुकका सम्बन्धमा जानकारी छ। जो कसैको पनि फेसबुकमा एकाउन्ट छ भनेर अचम्ममा पर्नु पर्दैन, बरु फेसबुक एकाउन्ट नहुनेहरूलाई देखेर समाज आश्चर्यचकित हुन्छ। कतिका लागि इन्टरनेट भनेकै फेसबुक भएको अवस्था छ अहिले। नेपाली समाजमा फेसबुकपछि टि्वटरलगायत अन्य सामाजिक संजालका प्रयोगकर्ता पनि बढिरहेका छन्। फेसबुक राम्रा उद्देश्यका लागि जति सहयोगी छ, उत्तिकै तनावको विषय पनि भएको छ। युवा उद्योगपति निर्वाण चौधरीलाई पनि फेसबुकमा पोस्ट भएको समाचारले तनाव दियो। उनको नैतिक चरित्रमाथि प्रश्नचिह्न खडा गर्दै एक पत्रिकाले लेखेको समाचार लगातार फेसबुकमा पोस्ट भएपछि चौधरी ग्रुपका प्रबन्ध निर्देशक निर्वाण उजुरी गर्न हनुमानढोकास्थित साइबर ल हेर्ने निकायमा पुगे। चौधरीले विद्युतीय कारोबार ऐनअन्तर्गत व्यक्तिगत चरित्र हनन हुने नियतले गलत समाचार लेख्नेलाई कारबाही गर्न प्रहरीसमक्ष अनुरोध गरे। निर्वाणका अनुसार नियोजित ढंगले समाचार बनाएर सामाजिक सञ्जालमा फैलाउने कार्य बढ्दै गएको छ।

अब संभवतः फेसबुक नबुझ्नेहरू कमै होलान्। बोल्न बालकदेखि वृद्धसम्मलाई फेसबुकका सम्बन्धमा जानकारी छ। जो कसैको पनि फेसबुकमा एकाउन्ट छ भनेर अचम्ममा पर्नु पर्दैन, बरु फेसबुक एकाउन्ट नहुनेहरूलाई देखेर समाज आश्चर्यचकित हुन्छ। कतिका लागि इन्टरनेट भनेकै फेसबुक भएको अवस्था छ अहिले। नेपाली समाजमा फेसबुकपछि टि्वटरलगायत अन्य सामाजिक संजालका प्रयोगकर्ता पनि बढिरहेका छन्। 

फेसबुक राम्रा उद्देश्यका लागि जति सहयोगी छ, उत्तिकै तनावको विषय पनि भएको छ। युवा उद्योगपति निर्वाण चौधरीलाई पनि फेसबुकमा पोस्ट भएको समाचारले तनाव दियो। उनको नैतिक चरित्रमाथि प्रश्नचिह्न खडा गर्दै एक पत्रिकाले लेखेको समाचार लगातार फेसबुकमा पोस्ट भएपछि चौधरी ग्रुपका प्रबन्ध निर्देशक निर्वाण उजुरी गर्न हनुमानढोकास्थित साइबर ल हेर्ने निकायमा पुगे। चौधरीले विद्युतीय कारोबार ऐनअन्तर्गत व्यक्तिगत चरित्र गिराउने नियतले गलत समाचार लेख्नेलाई कारबाही गर्न प्रहरीसमक्ष अनुरोध गरे। निर्वाणका अनुसार नियोजित ढंगले समाचार बनाएर सामाजिक सञ्जालमा फैलाउने कार्य बढ्दै गएको छ।

निर्वाण मात्र होइन, आफ्नो व्यक्तिगत विषयमा फेसबुकमा जथाभावी लेखेर दुःख दिएको भनेर उजुरी दिनेहरू थुप्रै छन्। इन्टरनेटको पहुँच बढिरहेका बेला फेसबुकले साइबर क्राइम बढाएको प्रहरी स्रोतले जनाएको छ। केही समयअघि नायक राज घिमिरेले फेसबुकमा गाली बेइज्जती तथा ज्यान मार्ने धम्की दिएको भन्दै साइबर क्राइमअन्तर्गत कारबाही गर्न अर्का मोडल दिक्पाल कार्कीविरुद्ध उजुरी दिएका थिए। दिक्पाललाई केही समय हिरासतमा राखेर प्रहरीले दुवै पक्षबीच छलफल गराउँदै आगामी दिनमा यस प्रकारका क्रियाकलाप नगर्ने सर्तमा कारबाही टुंग्याएको थियो। दिक्पालले ह्यारेसमेन्ट गरेको भन्दै १८ जना कलाकारले संयुक्त रूपमा उजुरी समेत गरेका थिए। 

पछिल्लो १ वर्षमा काठमाडौं उपत्यकामा फेसबुकसम्बन्धी ५८ वटा उजुरी परेका छन्। महानगरीय प्रहरी अपराध महाशाखाअनुसार अहिले फेसबुकमा आपत्तिजनक क्रियाकलापका तस्बिर एवं भिडियो अपलोड गर्ने, आपत्तिजनक ढंगले कमेन्ट लेख्ने, सामाजिक विचलन ल्याउने किसिमका सामग्री लगातार पोस्ट गर्ने तथा अरूको व्यक्तिगत चरित्रमाथि प्रहार गर्ने प्रवृत्ति बढेको छ। 

२०६९ साउन यता मात्र महाशाखामा ७० वटा उजुरी परेका छन्। त्यसमध्ये ५८ वटा फेसबुकसँग सम्बन्धित छन्। नक्कली फेसबुक एकाउन्ट बनाएर दुःख दिने तथा अश्लील फोटो ट्याग गर्नेहरू पनि उत्तिकै छन्। फेसबुकसम्बन्धी ५७ घटनाका दोषीलाई छलफलमा ल्याएर अबदेखि यस प्रकारका क्रियाकलाप नगर्ने सर्तमा छोडिएको छ भने एक जनालाई विद्युतीय कारोबार ऐनअन्तर्गत कारबाही गरिएको छ। 

इमेलबाट आएका आठवटा धम्कीका घटनामाथि पनि महाशाखाले कारबाही चलाएको थियो। अश्लील वेबसाइटसम्बन्धी तीन तथा एसएमएस चिट्ठाको नाममा ठगी गर्न खोज्ने ५ जनालाई पनि कारबाही गरिएको छ। रिचार्ज कार्ड तथा एटिएम कार्ड दुरुपयोगका घटना पनि उत्तिकै छन्।

फेसबुकले सेलिब्रेटी तथा लब्धप्रतिष्ठित व्यक्तित्वहरूलाई हैरान पारेको छ भन्ने अर्को उदाहरण हुन्, नेकपा माओवादी वैद्यकी नेतृ पम्फा भुसाल। फेसबुकमा आफ्नो चरित्रका सम्बन्धमा जथाभावी लेखिएको तथा त्यसलाई सयौंले सेयर गरेको देखेपछि भुसाल उजुरी गर्न हनुमान ढोका पुगेकी थिइन्। आफ्ना बारेमा जथाभावी लेख्ने काभ्रेका भवनाथ सापकोटालाई उनले प्रहरी खोरमै पुर्याएर छोडिन्। नक्कली फेसबुक आइडी बनाएर जथाभावी लेखिदिएका घटनाबाट महानायक राजेश हमाल, नायिका करिश्मा मानन्धर, केकी अधिकारी, झरना थापा, ऋचा शर्मा, माल्भिका सुब्बा आदि पनि पीडित छन्। उनीहरूका नाममा एकाउन्ट बनाएर जथाभावी लेख्नेहरू उत्तिकै छन्। कलाकारहरूले उजुरी दिए प्रहरी प्रशासनले आवश्यक कारबाही गर्ने कुरा पनि बताउँदै आएको छ।

निर्वाण चौधरी,प्रबन्ध निर्देशक चौधरी ग्रुप

तपाईंको चरित्रका विषयमा सोसल मिडियामा जुन प्रकारको समाचार आयो, यथार्थ के हो ?

कुनै तथ्य आधारमा नभई गलत नियतले मेरो क्यारेक्टरलाई डाउन गर्न एउटा पत्रिकाले समाचार लेखेर त्यसलाई फेसबुकमा पोष्ट गरिदियो। शतप्रतिशत गलत समाचार लेखेर फेसबुकमा राखिदिँदा म तनावमा आएँ। यदि मेरा बारेमा समाचार लेखिन्थ्यो भने मसँग एकपटक सोधिन्थ्यो होला। उक्त समाचारमा कुनै सत्यता छैन। यो नियोजित ढंगले मविरुद्ध लाग्नेहरूको काम हो। 

केही न केही त सत्यता छ कि ?

एउटै पनि तथ्य कुरा थिएन। बिना आधार, बिना प्रमाण अफिसमै बसेर 'कुप' गरिएको न्युज थियो त्यो। कसैलाई व्यक्तिगत रूपमै सिध्याउने नियतले काम गर्नेहरूविरुद्ध कारबाही गर्नुपर्छ भनेर मैले उजुरी गरेको हो। यस्ता कुरालाई खासै महत्व दिनु हुँदैन भन्ने बुझ्दा-बुझ्दै पनि फटाहालाई किन छोड्ने भन्ने मात्र हो। 

सेलिब्रेटी भएपछि यस्ता टिका-टिप्पणी हुनु स्वाभाविक होइन र ?

म उद्योग व्यवसायमा व्यस्त भएको मानिस, कामलाई बढी महत्व दिँदै आएको छु। चौधरी ग्रुपको प्रबन्ध निर्देशकका रूपमा मेरो आफ्नै किसिमको रेपुटेसन र क्रेडिबिलिटी छ। कसैले मेरो इज्जत प्रतिष्ठालाई गिराउन खोज्ने काम गर्छु भने किन चुप लागेर बस्नु ? यो त इथिक्सको कुरा होइन होला नि ? मेरा बारेमा लेख्नै नपाइने होइन तर कोठाभित्र बसेर मनगडन्ते समाचार लेख्ने र फेसबुकमा अपलोड गर्ने घटनाले म दुखी भएँ। सोसल मिडिया अहिलेको सबैभन्दा ससक्त माध्यम हो त्यसकारण पनि मलाई अफ्ठयारो परेको हो। 

तपाईंको सम्बन्धी पोस्ट लाइक वा सेयर गर्नेहरूलाई पनि मुद्दा हाल्नुभयो रे ?

मैले एउटा व्यक्तिविरुद्ध विद्युतीय कारोबार ऐनअन्तर्गत उजुरी हालेको हो। अरू कसैलाई उजुरी गरेको छैन्, मैले दिएको उजुरी हेर्न सक्नुहुन्छ। जसले मेराविरुद्ध त्यस्तो काम गर्यो उसको यथार्थ छर्लंग पार्ने प्रयास यो हो। अहिले उ भूमिगत छ। प्रहरी प्रशासनले उसलाई खोजिरहेको छ। 

माल्भिका सुब्बा, मोडल/व्यवसायी

फेसबुकले तपाईंलाई पनि हैरान बनाएजस्तो छ नि ?

फेसबुकले मलाई मात्र होइन, धेरैलाई मानसिक तनाव दिएको छ। पब्लिक फिगर भएको हुनाले हाम्रो फ्यान पेज वा पर्सनल एकाउन्टमा राखिएका सामग्रीका बारेमा हरेक दिन कम्तीमा एउटा नराम्रो कुरा पोस्ट भैरहेको हुन्छ। मजस्तै अन्य सेलिब्रेटीलाई पनि यसले स्ट्रेस दिएको छ, तर अहिले हामी कसैले दुःख दिए वा गलत कुरा लेखे उसको परिचय एक्सपोज गरिदिन्छौं। प्रहरीमा उजुरी गर्नुपर्ने भए रिपोर्ट गछार्ंै, त्यसलाई ब्यान्ड गर्ने भए तत्कालै गर्छौं। 

फेसबुककै कारण उजुरी गर्न हनुमान ढोकासम्म पुग्नुभयो होइन ?

हो, मलगायत केही साथी गएका हौं, भएको के थियो भने, नेपाल ब्युटी क्विन कन्फेसन नामको एउटा ग्रुप पेज थियो। त्यसमा सुरुमा समृद्धि राईबाट सुरु भएर म, निशा अधिकारी, सहाना बज्राचार्य, प्रेरणा शाह, खुश्बु ओली आदि मोडल तथा मिस नेपालहरूका बारेमा लगातार नराम्रा कुरा लेख्न थालियो। सुरुमा के गर्ने भनेर हामी तनावमा थियौं। कसले कहाँबाट यो काम गरिरहेको छ भन्ने थाहा भएन। पछि समृद्धि राई चीनमा रहँदा उनको फेसबुक एकाउन्ट ह्याक भयो र उनको वालमा जथाभावी लेखियो। उनको एकाउन्ट ह्याक गर्ने आइपी एडे्रसको सहारा तथा प्रहरीको सहयोगमा हामी उक्त क्रियाकलाप गर्ने रक्षा थापालाई पक्रन सफल भयौं। उनको ल्यापटपमा हाम्रा बारेमा लेखिएका गलत कुराको प्रत्यक्ष प्रमाण पाएपछि मैले उजुरी दिएकी हुँ। सुरुमा समृद्धिले उजुरी दिएकी थिइन्। रक्षा थापा कुनै समय मिस नेपालकै प्रतिस्पर्धी थिइन्, रिसइबीका आधारमा उनले त्यो काम गरिरहेकी थिइन्। पछि उनलाई माफी माग्न लगाएर अबदेखि त्यसप्रकारको क्रियाकलाप नगर्ने शर्तमा छोडियो। 

फेसबुकमार्फत झेलेको अत्यधिक तनावको कुनै घटना ?

दिनहुँ केही न केही त झेल्नैपर्छ। फ्यानपेजमा भएकाहरूले नराम्रा कुरा पोष्ट गरिरहेकै हुन्छन्। एकपटक मिडल इस्टमा काम गर्ने एक नेपालीले फ्यान पेजको म्यासेज बक्समा सेक्सको प्रस्ताव राख्नेदेखि अन्य थुप्रै छाडा कुरा पोष्ट गरें। मैले उक्त व्यक्तिको नाम र प्रोफाइल खुलासा गर्दै उसले गरेको कर्तुत सार्वजनिक गरिदिएँ। अहिले मैले फ्यान पेजको म्यासेज बक्स नै हटाएकी छु। कसैले पोस्ट गरेको सामग्रीमा आपत्तिजनक कमेन्ट गरेको छ भने उसलाई फ्यान पेजबाटै आउट गरिदिन्छु। 

फेसबुकमा तनाव दिनेहरूलाई कारबाही गर्न साइबर ल कत्तिको प्रभावकारी पाउनुभएको छ ?

कसैले एकाउन्ट ह्याक गरेको अवस्थामा वा अन्य कुनै ठूलो केस भए मात्र साइबर क्राइमले सपोर्ट गर्छ। साना कुराहरूमा केस गरेर साध्य पनि छैन। हामी जस्ता पब्लिक फिगरले कुनै न कुनै नराम्रो कुराको सिकार बन्नुपर्छ भन्ने भैसक्यो। अनि अर्को कुरा फेसबुकमा फेक एकाउन्ट खोलेर दुःख दिनेहरूको परिचय थाहा पाउन गाह्रो छ। किनभने फेसबुकमा आइपी एड्रेस ट्रयाक गर्न गाह्रो छ।

सावधान

हाल नेपालभर करिब २० लाखभन्दा बढीले फेसबुक प्रयोग गर्छन्। तीमध्ये करिब आधाभन्दा बढी प्रयोगकर्ताले मोबाइलमार्फत फेसबुक चलाउँछन्। फेसबुक प्रयोगककर्ताहरूमध्ये १८ देखि २४ वर्ष उमेर समूहका प्रयोगकर्ता अधिक छन्। यद्यपि कतिपयलाई फेसबुक 'बुझ्नेलाई श्रीखण्ड नबुझ्नेलाई खुर्पाको बिंड' पनि भैरहेको छ। कतिपयले यसलाई अवसर र प्रतिभा प्रस्फुटनको चौतारीका रूपमा प्रयोग गर्दै आएको भए पनि कतिपयले भने मनोरञ्जन र आक्रोश पोख्ने थलोका रूपमा प्रयोग गर्न थालेका छन्, जसले गर्दा फेसबुकको लोकपि्रयतामा आँच आउन थालेको छ। 

फेसबुकमा व्यक्त विचारहरू अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतासँग गाँसिएको भए पनि चरित्र हत्या गर्ने र अश्लील तस्बिर एवं भिडियोहरू राखेर मनपरी गर्नेहरूलाई भने कारबाही गर्नुपर्छ। सामाजिक सञ्जालसँग सम्बन्धित कुनै आचारसंहिता वा नीति-नियम नभएकाले यस्ता विकृति बढ्दै गएको हो। फेसबुकसँग सम्बन्धित अपराधलाई विद्युतीय कारोबार ऐनअन्तर्गत नै कारबाही गरिँदै आएको छ, जसमा पाँच वर्ष कैद सजाय वा १ लाख जरिवाना वा दुवै सजाय हुने व्यवस्था छ। 

कतिपय फेसबुक प्रयोगकर्ता लाइक र प्रतिक्रिया वृद्धिका लागि हदैसम्मका सामग्री पोस्ट गर्छन्। अरूले पोस्ट गरेका कुरा विभिन्न ग्रुप र पेजमा सेयर गरिदिन्छन्। यदि कसैलाई त्यस्तो नशा लागेको छ भने सावधान हुनुपर्ने बेला आइसकेको छ। अब स्टाटस लेख्ने मात्र होइन, सेयर र लाइक गर्नेहरू पनि कारबाहीको भागीदार हुने भएका छन्। त्यसैले फेसबुकलाई सदुपयोग गरौं, दुरुपयोग कसैले नगरौं। प्रविधिको सदुपयोगले जति फाइदा पुग्छ यसको दुरुपयोगले त्योभन्दा बढी बेफाइदा गर्छ। 

रामजी बलामी

आफ्नै हेलचेक्य्राइँले दुरुपयोग हुन्छ फेसबुक

सामाजिक सञ्जाल फेसबुकको व्यापकतासँगै त्यसको दुरुपयोग पनि उत्तिकै भैरहेको छ। फेसबुक दुरुपयोग हुनुको प्रमुख कारण हेलचेक्य्राइँ र बेवास्ता नै हो। त्यसैले विश्वका कैयौं मुलुक जस्तै पाकिस्तान, चीन, भियतनाम, बंगलादेश, इरान, उजबेकिस्तान इत्यादि ठाउँमा फेसबुकमाथि सेन्सरसिपसमेत लगाइएको छ भने सञ्चालित मुलुकहरूका कैयांै कार्यालयमा पनि फेसबुकमाथि प्रतिबन्ध लगाउन थालिएको छ। नेपालमै पनि कैयौ सञ्चारगृहलगायत प्राइभेट कार्यालयहरूमा फेसबुकमाथि बन्देज गरिएको छ। अस्ट्रेलियामा फेसबुक चलाएका बखत किचकिच गरेको भन्दै एक महिलाले आफ्नै नाबालक छोरीको समेत हत्या गरेको समाचार आएको थियो। उक्त घटनाबाट पनि बुझिन्छ कि फेसबुकको लत कस्तो हुन्छ ?

अनैतिक तथा असान्दर्भिक कुराहरू ट्याग गरेर बेइज्जति गर्नेदेखि यौनसम्बन्धी अश्लील तस्बिरहरूसमेत अर्काको वालमा राखिदिने गरेको पाइन्छ। यस्तो कार्यले गर्दा पारिवारमा बसेर समेत फेसबुक खोल्न नमिल्ने बेला आइसकेको छ। अरुको च्ारित्र हत्या गर्ने र मानिस जम्मा पार्न प्रयोग हुन थालेको छ फेसबुक अचेल। यसरी नै अर्काको नाममा फेसबुक खोल्ने, पैसा असुल्ने तथा झुक्याउने, नेता तथा कलाकारको नाममा एकाउन्ट खोलेर दुरुपयोग गर्ने, कपी पेस्ट गर्दै प्रख्यात व्यक्तिहरूको तस्बिरमा कुकुर, हात्ती इत्यादिको तस्बिरसँगै जोड्ने जस्ता कार्यले गर्दा फेसबुककै बेइज्जत भएको छ।

कार्यालयमा कर्मचारीहरू फेसबुकमा मात्र भुल्नाले बाध्य भएर बन्द गर्नुपरेको अधिकांशको भनाइ छ। कुनै पनि कुराको सही प्रयोग गरे मात्र लाभ हुन्छ अन्यथा त्यसबाट ठूलो मूल्य चुकाउनुपर्ने हुन्छ। यसरी नै फेसबुकलाई चाहिंदोभन्दा बढी मात्रामा चलाउँदा आफ्नो दैनिक क्रियाकलाप नै लथालिंग हुन पुग्छ। सरकारी कार्यालयहरूमा काम प्रभावित भएको छ भने मिडियाकर्मीहरू पनि यसबाट बच्न सकेका छैनन्। तरकारी के पकाउनेदेखि नुन चर्काे भएको सम्मको स्टाटस राख्नाले आफ्नै साथीलाई अप्ठेरो भैरहेको हुन्छ। विद्युत् कारोबार ऐन, २०६३ अनुसार नेपालमा इन्टरनेटबाट हुने हिंसामा अधिकतम २ लाख जरिवानासहित ५ वर्ष कैद हुने व्यवस्थ्ाा छ। 

वि.सं.२०६६ मंसिरमा प्रहरी अपराध महाशाखामा 'साइबर क्राइम अनुसन्धान सेल' स्थापना गरिएपछि फेसबुक दुरुपयोगसम्बन्धी अनुसन्धान हुन थालेको छ। म्ाहानगरीय प्रहरी अपराध महाशाखामा अहिले दैनिक दुई-तीनवटा उजुरी पर्ने गरेको तथ्यांक छ। मात्र २० वटा उजुरी परेको तथ्यांक छ। फेसबुक आफैंमा नराम्रो होइन, तर हामी आफैंले गर्ने क्रियाकलापले गर्दा यो नराम्रो सावित बन्न पुगेको छ। फेसबुक प्रयोग गर्दा व्यक्तिगत कुरालाई सार्वजनिक नगरी सावधानीपूर्वक उपयोग गर्न सक्नुपर्छ। असावधानी र हेलचेक्य्राइँ गर्नाले नै फेसबुक अपराध बढिरहेको हुँदा यसतर्फ ध्यान पुर्याउनु आवश्यक छ। 

फेसबुकमा झुन्डिनेहरू रिसाहा र खर्चालु

अहिलेको युवा पुस्ता र सोसल नेटवर्किङ साइट पर्यावाची जस्तै भएका छन्। युवा पुस्ता फेसबुक तथा टि्वटरजस्ता सामाजिक सञ्जाललाई आपmनो जीवनशैलीको अभिन्न अंग बनाउँदैछ। सोसल नेटवर्किङ साइटका फाइदा आपmना ठाउँमा छन् तर यसको अत्यधिक प्रयोगले नकारात्मक असर पुर्याउँछ। सोसल साइटको अत्यधिक प्रयोगले सामाजिक, मानसिक तथा शारीरिक समस्याहरू उत्पन्न हुन सक्छन्। आखिर सोसल साइटमा सधैं झुन्डिरहने बानीले कस्तो असर पूर्याउँछ त ?

सामाजिक सञ्जालको लतमा फसेका युवाहरूमा छिटै रिसाउने बानीको विकास हुने खतरा हुन्छ।

जंक फुड तथा स्न्याक्सले पेट भर्ने लत बस्छ र स्वस्थ परिकारप्रति रुचि घट्छ।

 आत्मनियन्त्रण गुम्दै जाने खतरा हुन्छ।

किन हुन्छ यस्तो ?

अनुसन्धानबाट प्राप्त नतिजाका आधारमा विज्ञहरूले सोसल नेटवर्किङ साइटको अत्यधिक प्रयोगबाट व्यक्तिको मानसिक तथा सामाजिक अवस्था एवं व्यवहारमा नकारात्मक असर पूर्याउने ठहर गरेका छन्। सामाजिक सञ्जालले व्यक्तिको सामाजिक दायरा बढाउने सकारात्मक प्रभाव परे पनि यसको अत्यधिक प्रयोगबाट मानिसको आत्मनियन्त्रण गुम्ने, उसले अनियन्त्रित व्यवहार प्रदर्शन गर्नेजस्ता समस्या देखा पर्छन्। सोसल साइटको लतमा फसेपछि मानिस बढी खर्चालु तथा ऋण काढीकाढी मस्ती गर्ने प्रवृत्तिको हुन्छ। किनभने सोसल साइटबाट मानिसले देखासिकी सिक्छ।

यति धेरै नकारात्मक असर हुँदाहुँदै पनि विश्वमा खासगरी युवायुवतीमा सोसल साइट एक अम्मलकै रुपमा विकास भैरहेको छ। हुनत यसका नकारात्मक असर पनि देखिन नथालेका होइनन्। विभिन्न अध्ययनले फेसबुकका कारण समाजमा डिभोर्सको दर बढेको देखाएका छन्। यी अनेक खतराबाट पाठ सिक्दै सामाजिक सञ्जालका प्रयोगकर्ताहरूले चनाखो भएर यस्ता सञ्जाललाई आफू अनुकुल प्रयोग गर्नुपर्छ र लामो समयसम्म साइटमै झुन्डिइरहने बानी त्याग्नुपर्छ।

फेसबुकमा कदापि पोष्ट नगर्नुहोस्

पाँच कुरा फेसवुकमा पोस्ट गर्दा हानिकार हुन सक्छ ! फेसबुक वा इन्टरनेटको कुनै फोरममा पोस्ट गरेका कुराले पछिसम्म पनि दुःख दिन सक्छ। एकपटक पोस्ट गरेपछि उक्त सामग्री इन्टरनेटबाट पूर्ण रूपमा हटाउन  किँदैन। यी पाँच कुरा फेसबुकजस्ता सोसियल नेटवर्किङ साइटमा पोस्ट गर्नु हानिकारक हुन सक्छ ः

निजी तस्बिर वा भिडियो

त्यस्ता तस्बिर वा भीडियो पोस्ट नगर्नुहोस् जुन तपाईं चाहनुहुन्न, तपाईंका साथी वा सहकर्मी, कार्यालयका हाकिम वा परिवार वा अभिभावकले थाहा पाउन्। तत्कालै ती मानिस आफ्नो प|mेन्ड लिस्टमा नभए पनि उनीहरूलाई आफ्नो पोस्ट थाहा पाउन गाह्रो हुँदैन।

फोन नम्बर

फेसबुकमै चिनेको वा दुई-चार पटक च्याट गरेकै भरमा आपmनो फोन नम्बर र घरको ठेगाना नदिनुहोस्।

गाली वा अभद्र शब्द

यदि कसैसँग रिस उठेको छ वा केही कुरा भन्न चाहनुहुन्छ भने फेसबुकमा नलेख्नुहोस्। असभ्य शब्द कदापि प्रयोग नगर्नुहोस्।

बैंकसम्बन्धी जानकारी

कसैले माग्यो भन्दैमा आपmनो बैंकसम्बन्धी जानकारी, एटिएमको पिन कोड आदि नदिनुहोस्। यो निकै खतरनाक सावित हुन सक्छ।

मिनेट मिनेटको खबर

हामीमध्ये केहीमा प्रत्येक कुराको जानकारी फेसबुकमा पोस्ट गर्ने बानी हुन्छ, जस्तै म यहाँ छु, अहिले यहाँ आइपुगे र एक छिनमा त्यहाँ पुग्नेछु। यसले चोरदेखि लुटेरासम्मलाई आफ्नो अवस्था थाहा पाउन सजिलो हुन्छ।

१३ वर्ष नपुग्दै फेसबुकको लत 

सामाजिक सञ्जाल फेसबुकले १३ वर्षभन्दा मूनिका बालबालिकाले फेसबुक एकाउन्ट खोल्न बन्देज लगाएको भए पनि बेलायतमा गरिएको एक अध्ययनले ११ वर्षमुनिका २८ प्रतिशत बालबालिकाले सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गरेको देखाएको छ। इयू किड्स अनलाइन प्रोजेक्टले सार्वजनिक गरेको 'नेसनल पर्सपेक्टिभ' प्रतिवेदनमा ९ देखि १० वर्ष उमेर समूहका २८ प्रतिशत तथा ११ देखि १२ वर्ष उमेर समूहका ५९ प्रतिशत बालबालिकाले सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गर्ने गरेको पाइएको हो। प्रतिवेदनअनुसार ९ देखि १६ वर्ष उमेर भित्रका बालबालिकाले औसतमा दैनिक १ सय २ मिनेट इन्टरनेट चलाउँछन् जब कि युरोपको औसत इन्टरनेट प्रयोग हुने समय ८८ मिनेट छ।

करियर:- चम्किलो करियर एयरहोस्टेज

विदुर खतिवडा

हालै ओमान एयरवेजले नौ जना नेपाली युवतीलाई आफ्नो एयरलाइन्समा रोजगारी दियो। नेपाल आएर अन्तर्वार्ता लिएर उसले नेपाली युवतीहरूलाई उक्त अवसर उपलब्ध गराएको हो। अन्तर्राष्ट्रिय एयरलाइन्सहरू नेपाली युवतीलाई अवसर दिन चाहन्छन् भन्ने कुरा यसले प्रस्ट पार्छ। आकर्षक ड्रेसअप, अपडेटेड फेसन प्रयोग गर्ने तथा विभिन्न मुलुक पुगेर घुम्ने र सपिङ गर्ने चाहना भएकाले एयर होस्टेजको बाटो रोजेको नयाँ बानेश्वरस्थित एयर होस्टेज टे्रेनिङ इन्स्टिच्युटमा भेटिएकी त्रिमूर्ति चौधरीले बताइन्। 

'आफूमा भएको सुन्दरता एवं प्रतिभा दुवै यो पेसामा देखाउन सकिन्छ, साथसाथै ग्ल्यामरस करियर पनि' ट्रेनिङ इन्स्टिच्युटमा कक्षा सकेर निस्किरहेकी त्रिमूर्तिले भनिन्- 'आकाशमा उड्ने रहर सानैदेखि थियो, उक्त रहर पूरा गर्न मैले एयरहोस्टेज बन्ने निर्णय लिएँ।' बादलको संसारमा विचरण गर्ने चाहना राख्ने त्रिमूर्ति स्वदेश तथा विदेशी एयरलाइन्समा एयरहोस्टेजको करियर खोज्ने योजनामा छिन्। त्रिमूर्तिले भनिन्- 'मेरो चाहना र स्वभावअनुसार यो करियर उपयुक्त छ।' 

५ फिट ५ इन्च अग्ली त्रिमूर्ति बोल्न पनि उत्तिकै पोख्त देखिइन्। प्लस टुमा होटल म्यानेजमेन्ट -हस्पिटालिटी कोर्स) को अध्ययन सक्नेबित्तिकै त्रिमूर्तिले एयरहोस्टेजको तालिम प्रारम्भ गरेकी हुन्। हस्पिटालिटी म्यानेजमेन्टको ज्ञानबाट एयरहोस्टेजको करियरमा आफ्नो उज्ज्वल भविष्य बनाउने उनको लक्ष्य हो। एयर होस्टेज भएर हवाई उडानका यात्रुलाई सन्तुष्ट राख्न होटल म्यानेजमेन्टको अध्ययनले थप मद्दत गर्ने उनले बताइन्। मुलुकभित्रकै आन्तरिक उडान तथा विदेशी उडान दुवै क्षेत्रका लागि एयर होस्टेज करियर राम्रो भएको विद्यार्थीहरू बताउँछन्। 'जीवनमा रिक्स त जहाँ पनि छ' उनीहरू भन्छन्- 'दुर्घटना जहिले जहाँ पनि हुनसक्छ, त्यसैले हामी डराउँदैनौं।' 

सुन्दर मुहार र आकर्षक जीउडाल, स्पष्ट बोली अनि सभ्य ढंगले प्रस्तुत हुने खुबी। यी कुराले एयर होस्टेजका लागि फिट छु भन्ने संकेत दिन्छन्। मिलेको शारीरिक बनावटमा सुहाउँदो पहिरन एयर होस्टेजको पहिचान हो। ग्लोबल भिलेज विश्वको परिकल्पनामा रमाउनेहरूका लागि त पैसा लिएर सित्तैंमा घुम्न पाउनु पनि अर्को रोमाञ्चक कुरा हो। आन्तरिक उडानमा पनि मुलुकका विभिन्न आकर्षक स्थान घुम्ने मौका एयरहोस्टेजको जागिरले नै दिन्छ। बुद्ध, यति, एनएसी, सिमि्रकलगायत स्वदेशी एयरलाइन्स कम्पनी तथा अन्य दर्जनौं विदेशी एयरलाइन्सले क्षमतावान् स्मार्ट युवतीहरूका लागि एयरहोस्टेजको तालिमपछि करियर विकास गर्न अवसर प्रदान गरिरहेका छन्। स्वदेशी तथा विदेशी एयरलाइन्सले राम्रो अंग्रेजी उच्चारण गर्न सक्ने युवतीलाई प्राथमिकतामा राख्छन्। 

केही नेपाली चलचित्रमा अभिनय गरेकी नायिका नम्रता झा यतिबेला ओमान एयरमा कार्यरत छिन्। एयखनै मिल्दो हुनुको कारण हो- उमेर। नेपालभित्र १८ वर्ष देखि २५ वर्ष उमेर भित्र नै यो पेसामा प्रवेश गरिसक्नुपर्छ भनें विदेशी एयरलाइन्सहरूले २० देखि ३० वर्षसम्मकालाई अवसर प्रदान गर्छन्। एयरलाइन्सहरू थपिने क्रमसँगै यो क्षेत्रमा अवसर पनि बढेको छ। एयर होस्टेज ट्रेनिङ इन्स्िटच्युटकी सञ्चालक कमलेश पाण्डे भन्छिन्- 'त्यसैले अहिलेका टिनएजर्सलाई एयरहोस्टेज मोहले छोएको छ।' इन्डियन एयरलाइन्स, जेट एयर, गल्फ एयर, ओमान एयरलाइन्स, इत्तिहाद एयरलाइन्स, इमिरेट्स एयरलाइन्स, थाइ एयरलाइन्सलगायत दर्जनौं विदेशी एयरलाइन्स कम्पनीमा नेपाली महिलाहरू कार्यरत छन्। 

विमानमा यात्रा गरिरहेका यात्रुको रेखदेख एवं सेवा-सुविधा प्रदान गर्नु एयर होस्टेजको जिम्मेवारी हो। उनीहरूले विमानले उडान भर्नुअघिदेखि अवतरण गरिसकेपछिसम्म आफ्नो जिम्मेवारीलाई अत्यन्तै सभ्य एवं सहज ढंगले निर्वाह गर्नुपर्ने हुन्छ।

सुरुमा एयर होस्टेजका रूपमा नियुक्ति लिए पनि यो पेसामा रहेर वरिष्ठ एयर होस्टेज, ड्युटी चिफ एयर होस्टेज एवं चिफ एयर होस्टेजसम्मको जिम्मेवारी निर्वाह गर्न सकिन्छ। तह वृद्धिसँगै तलब वृद्धि हुन्छ। विमान परिचारिकाको तलब र अन्य लाभ एयर लाइन्सको नियमअनुसार हुने भए पनि मुख्य तलबका अतिरिक्त थुप्रै अवसर पाइन्छ। यात्रा भत्ता, वर्षमा एक वा दुई पटक आफू र आफ्नो परिवारको एक सदस्यका लागि निःशुल्क हवाई टिकट, चिकित्सा सुविधा, जीवन बिमा सुविधा आदि प्राप्त गर्न सकिन्छ। एयर होस्टेजमा प्रवेश पाउनेबित्तिकै १० हजारदेखि लाख रुपैयाँसम्म तलब पाइन्छ। ग्लोबल विङ्सका सञ्चालक किशोर बडुका अनुसार आन्तरिक उडान गर्ने एयरलाइन्समा केही कम भए पनि विदेशी एयरलाइन्समा सोचेभन्दा राम्रो तलब पाइन्छ। 

'ब्युटी विथ ब्रेन' यो पेसाको मुख्य मापदण्ड हो। ग्ल्यामरस पेसा भएकाले यो पेसामा आउटलुकमा पनि उत्तिकै ख्याल गरिन्छ, शारीरिक सुन्दरता एक हदसम्म हेरिने भए पनि मुख्य कुरा फिटनेस हो, हेर्दा भद्दा शरीर भएकाहरू अक्सर एयरहोस्टेज हुँदैनन्। फिटनेस सही छ-छैन भनेर प्रत्येक वर्ष एयरहोस्टेजको मेडिकल टेस्ट हुन्छ, यदि उनीहरू फिट देखिएनन भने तुरुन्तै ग्राउन्डेड हुन्छन् र फिट भएपछि मात्र पेसामा र्फकन सक्छन्। 

एयर होस्टेजका लागि अंग्रेजी भाषा अनिवार्य मानिन्छ। त्यसमा पनि विभिन्न भाषाको ज्ञान भए सुनमा सुगन्ध हुन्छ। अंग्रेजीका अतिरिक्त अन्य भाषा पनि जान्नेहरूले अझ राम्रो पारिश्रमिक र अवसर पाउँछन्। मिलनसार, सहनशील, विनम्र व्यवहार एवं हँसिलो मुहार एयर होस्टेजमा हुनुपर्ने गुण हो। एयर होस्टेज बन्न न्यूनतम ५ फिट २ इन्च अग्ली हुनुपर्छ। त्यस्तै आँखामा चस्मा वा कन्ट्याक्ट लेन्स प्रयोग नगरेको, सामान्य दृष्टि भएको हुनुपर्ने प्रावधान छ। 'बेसिक क्याबिन क्रु' सम्बन्धी प्रशिक्षण प्राप्त गरेको वा नर्सिङ हस्पिटालिटी म्यानेजमेन्टसम्बन्धी प्रशिक्षण प्राप्त गरेको हुनुपर्छ। स्वदेशी एयरलाइन्समा अनिवार्य नभए पनि विदेशी एयरलाइन्सका लागि पौडी खेल्न अनिवार्य जान्नुपर्छ। 

नेपालमा एयरहोस्टेज ट्रेनिङ इन्स्िटच्युट नयाँ बानेश्वरका अतिरिक्त ग्राउन्ड एभिएसन, फलाइस्काई, फ्लाईटेक, आइफा तथा ग्लोबल विङ्ग्सले एयरहोस्टेज ट्रेनिङ उपलब्ध गराउँदै आएका छन्। एयर होस्टेज ट्रेनिङ इन्स्िटच्युट नेपालकै पहिलो एयरहोस्टेज तालिम दिने संस्था हो, हाल स्वदेशी तथा विदेशी एयरलाइन्समा कार्यरत धेरै एयरहोस्टेज यो संस्थाका उत्पादन हुन्। राजधानीबाहिर बुटवलमा पनि सहारा एयरहोस्टेज टे्रनिङ सेन्टर सञ्चालनमा छ। 

एयर होस्टेजका लागि सैद्धान्तिक एवं प्रयोगात्मक कक्षा लिनुपर्छ, जसमा परिचय, सेवा, जिम्मेवारी र प्राविधिक पक्ष सिकाइन्छ। खासगरी विमानमा यात्रुलाई स्वागत गर्नेदेखि अवतरण गरेपछि बिदाइ गर्ने कला सिकाइने प्रशिक्षकहरू बताउँछन्। यसैगरी आपत्कालीन अवस्थामा जोगिने उपायका सम्बन्धमा पनि प्राथमिकताका साथ जानकारी दिइन्छ। यसका अतिरिक्त व्यक्तित्व विकास, टिकटिङ एयर क्राफ्ट, जिम्मेवारी र कर्तव्य, फ्लाइट अनाउन्समेन्ट, फ्लाइट इक्विपमेन्ट, सुरक्षा, साधारण स्वास्थ्य उपचार, बोर्डिङ कार्ड चेक गर्ने विधि, लामो र छोटो दूरीको उडानमा ब्रेक फास्ट, लन्च, डिनर सर्भ गर्ने विधि आदि सिकाइन्छ। अन्तर्वार्ता दिने शैली, निवेदन लिने विधि, तस्बिर खिच्ने खिचाउने विधि आदिका सम्बन्धमा पनि जानकारी प्रदान गरिन्छ। 

कमलेश पाण्डे, निर्देशक

एयर होस्टेज ट्रेनिङ इन्स्टिच्युट

नेपालमा एयर होस्टेजसम्बन्धी तालिम दिने थुप्रै संस्था खुले पनि स्थापनाकालदेखि हालसम्म निरन्तर तालिम उपलब्ध गराउँदै आएको पायोनियर शैक्षिक संस्था एयर होस्टेज ट्रेनिङ इन्स्टिच्युटकी निर्देशक कमलेश पाण्डेसँग गरिएको कुराकानी ः

एयर होस्टेज अध्ययनका लागि किन तपाईंकहाँ आउने ?

नेपालमा एयरहोस्टेज ट्रेनिङको आवश्यकता महसुस गरेर यससम्बन्धी इन्स्िटच्युट स्थापना गर्ने हामी पहिलो संस्था हौंर निरन्तर यो क्षेत्रमा कार्यरत छौं। एयर होस्टेज ट्रेनिङ सेन्टरले ग्लोबल्ली सर्टिफिकेट आईएओ, आइएसओ ९००१ः२००८ पाएको छ। एयरहोस्टेज ट्रेनिङ गराउनेमध्येमा भ्याटमा रजिस्टर्ड हामी मात्र छौं। यहाँ लाइसेन्स होल्डर सिनियर इन्स्ट्रक्टरहरूले अध्यापन गराउनुहुन्छ, साथै डोमेस्टिक तथा इन्टरनेसनल एयरलाइन्समा हाइप्लेसमेन्ट रेकर्ड भएको एकमात्र इन्स्टिच्युट हो यो। । 

एयरहोस्टेज ट्रेनिङको फाइदा ?

एयरहोस्टेज ट्रेनिङले एयरहोस्टेजमा करियर चाहने विद्यार्थीलाई पर्याप्त जानकारी दिने त छँदैछ, त्यसबाहेक उनीहरूलाई भविष्यमा जुनसुकै क्षेत्रमा काम गर्न बलियो आत्मविश्वास जगाउँछ। एयरहोस्टेज ट्रेनिङ लिएर बैंकिङ, टेलिकम, इन्स्युरेन्सजस्ता कस्टमर सर्भिस रिलेटेड तथा हस्पिटालिटी सर्भिसका अन्य माध्यममा काम गर्नेहरूको संख्या उत्तिकै छ। हाम्रोमा ट्रेनिङ लिएकाहरूले एनएमबी बैंकमा पेड इन्टर्न गर्ने अवसर पाउँछन्। एयरहोस्टेज बन्न नसकेको अवस्थामा ग्राउन्ड होस्टेज अर्थात् एयरलाइन्सको अफिस स्टाफका रूपमा पनि काम गर्न सकिन्छ। 

यो कस्तो पेसा हो ?

यसलाई अहिले प्रतिष्ठित करियरका रूपमा लिइन्छ। पूर्व मिस नेपालदेखि नायिका, मोडलहरू संलग्न भैसकेको पृष्ठभूमिमा आमयुवतीका लागि पनि यो पेसा आकर्षक भएको हो। त्यसमा पनि प्लस टु एजुकेसन पछि नै यो क्षेत्रमा करियर खोज्न सकिने भएकाले पनि पढाइसँगै यायावरका रूपमा विभिन्न स्थान घुम्ने अवसर यो पेसाले दिन्छ। 

तालिम लिँदा के कुरामा ध्यान दिनुपर्छ ?

यो तालिममा हामी हवाई उडानदेखि स्वीमिङलगायतका प्रयोगात्मक तालिम फिल्डमा लगेर नै दिन्छौं। विद्यार्थीले तालिमका क्रममा नागरिक उड््डयन प्राधिकरणका विशेषज्ञहरूले तालिम दिने संस्था खोज्नुपर्छ। यो पेसामा कसैले जागिरको ग्यारेन्टी गर्न सक्दैनन्, हाम्रो जस्तो तालिम केन्द्रको काम राम्रो तालिम दिएर उनीहरूको आत्मविश्वास बढाउने मात्र हो। 

एयर होस्टेज बन्न टे्रनिङ कत्तिको आवश्यक छ ?

एकदमै आवश्यक छ, एयर होस्टेजमा करियर खोज्नेले हवाई उडानका क्रममा उपलब्ध गराउनुपर्ने हस्पिटालिटीको ज्ञान ट्रेनिङमै दिइन्छ, उनीहरूलाई एयर लाइन्सको सबै अनुभव ट्रेनिङका क्रममा प्रदान गरिने भएकाले त्यहाँ रोजगारी पाएर जाँदा उनीहरूले नौलो अनुभव गर्नुपर्दैन।

किशोर बडु, प्रबन्ध निर्देशक

ग्लोबल विङ्स पुतलीसडक

एयरहोस्टेज ट्रेनिङको क्षेत्रमा किन लाग्नुभएको हो ?

मुख्य कुरा रुचि रहेछ, म धेरै अघि एउटा एयरहोस्टेज ट्रेनिङ इन्स्िटच्युटमा कार्यरत थिए, पछि उक्त इन्स्टिच्युट बन्द भयो। पृष्ठभूमि आइटी भए पनि चाहनाका कारण फेरि यो पेसामा आए। हामी सम्पूर्ण तयारीका साथमा आएका छौं। यो क्षेत्रको जानकार भएकाले केही राम्रो गरौं भन्ने हो। आइएओ -इन्टरनेसनल एक्रिडेसन अर्गनाइजेसन)को लाइसेन्स लिएका छौं। आयटा, आईसीएओ, क्यान सर्टिफाइड कोर्सेजमा ध्यान दिएका छौं। 

ग्लोबल विङ्सको विशेषता ?

हामी अन्य इन्स्टिच्युटभन्दा फरक छौं। हामी विद्यार्थीलाई एयरलाइन्ससम्बन्धी राम्रो जानकारी होस् भनेर फ्लाई गर्दै प्रयोगात्मक ज्ञान दिन्छौं। एयरहोस्टेज ट्रेनिङलाई व्यावहारिक ढंगमै उनीहरूले जानुन्-बुझून् भनेर एयरपोर्ट म्यानेजमेन्ट तथा एयरलाइन्ससँग सहकार्य गरेका छौं। हामीसँग एयरलाइन्ससम्बद्ध एकदमै अनुभवी समूह छ। एयरहोस्टेज ट्रेनिङमा इंग्लिसका अतिरिक्त थर्ड ल्याङ्वेज जान्नु उपयुक्त हुने भएकाले हामीले फ्रेन्च र स्पेनिस ल्याङ्वेजको कक्षा पनि सञ्चालन गरेका छौं। उपत्यकाबाहिरका विद्यार्थीलाई होस्टलको समेत व्यवस्था छ। 

एयरहोस्टेज ट्रेनिङ गराउनेहरूको बाक्लो उपस्थितिमा आफूलाई कसरी चिनाउनुहुन्छ ?

हामीले एयरहोस्टेजसम्बन्धी पायोनियर टे्रनिङ इन्स्टिच्युटका रूपमा आफूलाई उभ्याएका छौं। एउटा कक्षामा १२ विद्यार्थीभन्दा बढी लिँदैनौं। प्रत्येक विद्यार्थीलाई विशेष केयर गर्छौं। जब ग्यारेन्टी गर्दैनौं, तर जबका लागि फुल असिस्टको भूमिका निर्वाह गर्छौं, उनीहरूको आत्मविश्वास बढाउन सक्दो प्रयास गर्छौं। विद्यार्थीलाई डोमेस्टिक, इन्टरनेसनल एयरलाइन्स जहाँ पनि परीक्षामा खरो रूपमा उत्रिन सक्ने बनाउछौं। 

यौन जिज्ञासा र समाधान

युवतीहरू यौनसम्पर्क राख्न चाहन्छन् कि चाहँदैनन् ?

युवतीहरू यौनसम्पर्क राख्न चाहन्छन् कि चाहँदैनन् ? यदि चाहन्छन् भने कतिले केटाबाट यौनसम्पर्क चाहन्छन् ? 

सी.

यौनसम्पर्क राख्ने चाहना 

प्राकृतिक रूपमा सबै स्वस्थ व्यक्तिमा यौनसम्पर्क राख्ने चाहना अर्थात् यौनेच्छा हुन्छ। भोक, निद्रा, प्यासजस्तै यौन पनि आवश्यक कुरा हो मानव जीवनका लागि। यौनेच्छा वा यौन व्यग्रता एक मानसिक तथा भावनात्मक जैविक व्यग्रतासँग सम्बन्धित स्वाभाविक शक्ति हो। यो प्राकृतिक शक्ति वा व्यग्रताले निश्चित कार्यका लागि अभिप्रेरित गर्छ। यौनेच्छाको सञ्चालनमा विभिन्न प्रणाली सक्रिय देखिन्छन्। भ्लमयअचष्लभ क्थकतझ -इन्डोक्राइन सिस्टम) अन्तर्गतका रागरसहरूले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन् भने इन्दि्रय प्रणालीसहित स्नायुप्रणाली पनि सक्रिय हुन्छन्।

रागरस -हार्मोन) का प्रभाव

यौनेच्छा जाग्ने -विकसित हुने) वा सोको व्यग्रतामा रागरस अर्थात् हार्मोनको महत्त्वपूर्ण भूमिका हुन्छ। टेस्टेस्टेरोन नामको हार्मोनले यौनेच्छा वा यौन व्यग्रतालाई प्रभाव पारेको हुन्छ। महिलामा पनि यो हार्मोनको कारणले नै यौन व्यग्रता जागेको हुन्छ। टेस्टस्टेरोनको कमी भएको अवस्थामा यौनेच्छा वा यौन व्यग्रता हुँदैन।

इन्दि्रयहरूका कुरा

अन्य शरीरक्रियाका लागि जस्तै यौन क्रियाका लागि पनि हाम्रा इन्दि्रयहरूले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्। यौन उत्तेजनाका लागि हाम्रा इन्दि्रयहरू नभैनहुने कुरा हो। हाम्रो शरीरलेे कसरी आनन्द पाउँछ भन्ने कुरा नै ऐन्दि्रकता हो। यो हाम्रो शरीरको पाँच इन्दि्रयहरू दृष्टि, स्पर्श, ध्वनि, गन्ध र स्वादसँग सम्बन्धित कुरा हो। 

स्पर्श ः शरीरको कतिपय यौन संवेदनशील अङ्ग वा क्षेत्र स्पर्श गर्दा यौन आनन्द प्राप्त हुन्छ र यस आनन्दलाई प्राप्त गर्न व्यक्ति जहिले पनि लालायित हुन्छ। गहिरिएर विचार गर्ने हो भने यौनसम्पर्क एक विशेष स्पर्श नै हो। यहाँ एक यौनाङ्गले अर्को यौनाङ्गको स्पर्श गरिरहेको हुन्छ। 

दृष्टि ः यौनेच्छामा यसको निकै ठूलो महत्त्व छ। स्पर्शपछि सायद सबैभन्दा ठूलो स्थान यसैको छ। महिला र पुरुषमा केही फरक हुने भए पनि दुवै यौन उत्तेजक दृश्यबाट यौन उत्तेजित हुन्छन्।

 गन्ध ः गन्धको पनि मानव यौनजीवनमा निकै महत्व हुन्छ। सुगन्ध र अत्तरको प्रयोग गर्नुको पछाडि मुख्य ध्येय चेतन वा अनेचत स्थितीमा यौन रहेको पाइन्छ। 

स्वाद ः स्वादको प्रत्यक्ष सम्बन्ध र महत्त्व भने केही कम रहेको भेटिन्छ वा त्यस्तो ठानिन्छ, तर मुखमैथुनमा संलग्न हुनेका लागि यो निकै महत्वपूर्ण सावित हुनसक्छ। चुम्बन एक हदसम्म स्वादसँग सम्बन्धित हुन्छ। खानेकुरा वा व्यञ्जनको यौनसँग सम्बन्ध रहेको पाइन्छ। भोजन वा मद्यपान यौन प्रलोभनमा प्रयोग हुने गरेको पाइन्छ। आहार र पोषणको स्वस्थ शरीर र त्यसको यौनसँग सम्बन्ध हुने नै भयो। डेटिङ वा पे्रमचर्यामा जहिले पनि भोजनको व्यवस्थ्ाा हुन, संयोगमात्र नहुन सक्छ, तर आफैं अनुसन्धानको विषय हुनसक्छ। यसबारे थप गहन अध्ययन बाँकी नै छ। 

ध्वनि ः आवाज वा ध्वनिले पनि निकै महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ यौन जीवनमा। प्रत्यक्ष प्रेमालाप होस् वा अपरोक्ष त्यसलाई सञ्चार गर्न ध्वनिले भूमिका खेल्छ। गीत-संगीतकै कुरा यहाँ आउँछ। प्रेमालाप, भावना व्यक्त गर्नेजस्ता कुरादेखि लिएर यौनसम्पर्क र त्यसबेलाको सन्तुष्टिको आवाज आफंैमा मदहोश पार्ने अनि यौन उत्तेजक हुन्छ। 

मस्तिष्कको भूमिका

हामीले यौन सम्पर्कलाई 'शारीरिक सम्बन्ध' भने पनि यसको मानसिक पाटो एकदमै महत्वपूर्ण हुन्छ। यौन उत्तेजनाको स्रोत जे-सुकै भए पनि अन्तिम रूपमा त्यसलाई अर्थ लगाउने र बुझ्ने कुरा मस्तिष्कले नै गरिरहेको हुन्छ। वैज्ञानिक दृष्टिकोणले हेर्ने हो भने, यौन उत्तेजनालाई 'स्नायु प्रणाली तथा यौनाङ्ग संलग्न एक जटिल प्रक्रियाको क्रियाशीलता हो' भनेर परिभाषित गर्न सकिन्छ। हामीलाई थाहै छ, यौनसम्बन्धी हाम्रा भावना मस्तिष्कबाट सुरु हुन्छन्। यसरी सोच्ने हो भने मस्तिष्क नै सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण यौन अङ्ग हो। वास्तवमा गहिरिएर हेर्ने हो भने यौनसम्बन्धी सबैजसो सन्देशलाई सञ्चालन गर्ने अङ्ग नै मस्तिष्क हो। यौन परिकल्पना, भावना तथा सोचाइहरू विशेष गरेर मस्तिष्कबाटै प्रस्फुटन हुन्छन्। यौनअङ्ग, स्तन वा छालाजस्ता विभिन्न स्रोतबाट प्राप्त उत्तेजनाहरू मस्तिष्कमा नै एकीकृत हुने तथा बुझिने गरिन्छ र यसको अभावमा मानव यौन प्रतिक्रिया चक्र नै पूरा हुँदैन। 

कतिले केटाबाट यौनसम्पर्क राख्न चाहन्छन् ? 

तपाईंले के सोध्न खोज्नुभएको भन्ने कुरा स्पष्ट छैन। केटा भनेर तपाईंजस्तै सम उमेरको भन्न खोज्नुभएको हो वा कुनै पनि पुरुषको कुरा गर्नु भएको हो ?

सजिलो रूपमा भन्नुपर्दा प्रायः सबैजसो विपरीतलिङ्गी व्यक्तिले आफूलाई यौन आकर्षक लाग्ने विपरीतलिङ्गी व्यक्तिसँग यौनसम्पर्क राख्न चाहन्छन्। समलिङ्गी केटी वा महिलाले केटा वा पुरुषसँग यौनसम्पर्क राख्ने चाहना नर्गन सक्छन्। कति महिला समलिङ्गी हुन्छन् त भन्ने तथ्यांकमा विवाद रहे पनि केही अध्ययनले यस्तै १ देखि २ प्रतिशत पूर्ण समलिङ्गी हुने देखाएको छ। द्विलिङ्गीको कुरा गर्दा यो प्रतिशत १० देखि १४ सम्म पुग्ला, तर उनीहरूले पुरुषसँग यौनसम्पर्क राख्छन्। 

के-कस्तो व्यक्ति यौन आकर्षक लाग्छ भन्ने कुरामा भने धेरै विविधता हुन्छ। कसैलाई शरीर वा रूप आकर्षक लाग्छ भने कसैले बुद्धिमत्ता, कसैलाई धन वा भौतिक विलासिता अनि कसैलाई बानी-व्यवहार। फेरि कस्तो शरीर वा रूप आकर्षक लाग्छ भन्ने कुरामै विविधता र रोजाइ हुन सक्छन् भने त्यस्तै कुरा बुद्धिमत्ता, भौतिक विलासिता वा बानी-व्यवहारमा पनि लागू हुन सक्छ। त्यसै गरेर केटा अर्थात् पुरुषको पनि कतिपय कुरा केटी अर्थात् महिलालाई आकर्षक लाग्ने हुन्छ। अनि यी माथिका कुरा मिल्ने भएको स्थितिमा पनि दुवै जना एकै भौगोलिक स्थान अनि समयमा हुनु निकै दुर्लभ स्थिति हो भने दुवैले एकअर्कोमा भेटघाट गरी सम्बन्ध विस्तार गर्ने अवसर प्राप्त गर्नु त्यसभन्दा पनि दुर्लभ स्थिति हो। अनि यो सम्बन्ध घनिष्ठ भएर यौन सम्पर्क सम्म पुग्न त अझै समय लाग्छ। यसमा समाजको मूल्य मान्यता र नियमको आफ्नै महत्वपूर्ण भूमिका हुन्छ। तपाईंलाई लाग्न सक्छ, आफ्ना वरिपरि यति धेरै केटी भए पनि किन यौनसम्पर्कका लागि सजिलै तयार हुने स्थिति नभएको होला। 

अब पक्कै बुझ्नुभयो होला, यौनचाहना हुँदाहुँदै पनि कुनै केटी वा केटाले यौनचाहना पूरा गर्न किन वा यौनसम्पर्क राखिहाल्न सक्दैनन् ?

लि· बढाउने प्राकृतिक उपाय के होला ? 

२७१४५

तपाईंले प्राकृतिक उपाय भनेर के कस्तो कुरा खोज्नुभएको हो थाहा भएन। लिङ्गको नाप वास्तवमा किशोरावस्थामा निस्कने हार्मोनको मात्राले निर्धारण गर्छ। यसलाई सजिलै पछि परिवर्तन गर्न सकिँदैन भन्ने कुरा मनन गर्नु आवश्यक छ। अनावश्यक रूपमा आवश्यकता नभई लिङ्ग बढाउने उपाय तिर लाग्दा थप बेफाइदा हुन सक्छ। 

केटी साथीसँग यौनसम्पर्क गर्दा लि· पस्दैन, किन होला ? 

३११०३

तपाईंले अति नै सीमित जानकारी दिनुभएको स्थितिमा पक्का कारण भन्न सकिने स्थिति त छैन। योनिमा लिङ्ग प्रवेश नगर्ने प्रमुख कारण आवश्यक मात्रामा लिङ्गको उत्तेजन नहुनु हो। यदि त्यसो होइन भने तपाईंकी केटी साथीको योनिमा औंला वा कुनै वस्तु पस्छ कि पस्दैन विचार गर्नुहोला। केही किशोरी वा युवतीको योनिच्छद -ज्ymभल) ले पूरै नै योनिद्वार टालिएको अवस्था वा जालीजस्तो भएको अवस्थामा लिङ्ग प्रवेश असजिलो हुनसक्छ । तपाईंले आफ्नी केटी साथीको उमेर त लेख्नुभएको छैन तर महिनावारी नियमित नै भैरहेको होला भन्ने आशा गरेको छु। अन्य कुरा पस्ने तपाईंको लिङ्ग मात्र नपस्ने हो कि ? विचार गर्नुहोला। यौन सम्पर्कदेखि डराएको स्थितिमा कतिपय महिलाको योनिमा संकुचन आउँछ र योनिद्वार खुल्दैन। त्यस्तो स्थितिमा पनि लिंग पसाउन गाह्रो वा पीडा हुन्छ। आवश्यक परे चिकित्सकको सहयोग पनि चाहिन सक्छ।

साप्ताहिक ब्लोअपहरु

स्वास्थ्य:- गर्भलाई खतरा त हुँदैन ?

म १९ वर्षीया विवाहित गृहिणी हुँ। मेरो महिनावारी रोकिएको एक महिना मात्र भयो। पिसाब परिक्षण गर्दा गर्भ रहेको थाहा भयो। मेरो तल्लो पेट दुखिरहन्छ। यस्तो बेला पेट दुख्नुले मेरो गर्भलाई खतरा त हुँदैन ? 

पी.

गर्भावस्थामा अलिअलि पेट दुख्नु स्वाभाविक हो। पाठेघरमा गर्भ रहेपछि यसमा आउने परिर्वतनले पनि पीडा भएको हुन्छ। यस्तो अवस्थामा पानी तथा झोल कुरा प्रशस्त खाने, धेरै बेर भोकै नबस्ने। चिल्ला खानेकुरा भरसक नखाने। अलिअलि पेट दुख्दैमा आत्तिनु हुँदैन, तर धेरै गार्हो भए तुरुन्त प्रसूति तथा स्त्रीरोग विशेषज्ञसँग परामर्श लिनुपर्छ। यस्तो अवस्थामा पिसाबको संक्रमण, ग्यास्ट्राइटिस आदिले गर्दा पनि पेट दुखेको हुन सक्छ। कुनै-कुनै अवस्थामा पेटको पीडा गर्भका लागि खतरनाक वा गर्भको जटिलता पनि हुन सक्ने भएकाले चिकित्सकको परामर्श वा सल्लाहबमोजिम अन्य आवश्यक परीक्षण गरेर औषधि सेवन गर्नुपर्ने हुन सक्छ।

प्लस टु छात्रवृत्ति पूर्ण निःशुल्क

काठमाडौं, श्रावण ९ - छात्रवृत्तिसहित उच्च माध्यमिक तह पढ्ने विद्यार्थीले अबदेखि प्रयोगात्मक शुल्क तिनु नपर्ने भएको छ । उच्च माध्यमिक शिक्षा परिषद् र अखिल (क्रान्तिकारी)बीच बुधबार उक्त सम्झौता भएको हो । यो वर्ष ढिलो सम्झौता भएकोले न्यूनतम शुल्न लिने र अर्को वर्षबाट पूर्ण निःशुल्क गरिनेछ ।

आचारसंहिता अनुगमन समितिका सदस्य तथा अभिभावक संघका अध्यक्ष सुप्रभात भण्डारीका अनुसार यो वर्षका लागि विज्ञान प्रयोगशालाका निम्ति बढीमा हजार, व्यवस्थापनतर्फ ६ सय ५९ र शिक्षा तथा मानविकीतर्फ ३ सय ५० रुपैयाँभन्दा बढी लिन पाउने छैनन् ।

परिषद्ले छात्रवृत्ति बैंकबाट छात्रवृत्ति सुविधा दिँदै आएको छ । परिषद्ले प्राप्त आवेदनका आधारमा गरिब तथा जेहेन्दारलाई २५ प्रतिशत, दलित २५ प्रतिशत,  आदिवासी जनजाति २० प्रतिशत, मधेसी तथा मुस्लिम २० प्रतिशत, अपाङ्गता ५ प्रतिशत र सहिद परिवारकालाई ५ प्रतिशत कोटाको व्यवस्था गरेको छ । परिषद्का सहसचिव तथा प्रवक्ता नारायण कोइरालाका अनुसार देशभर करिब १० हजार विद्यार्थीले छात्रवृत्ति पाउूछन् । कक्षा ११ र १२ का निम्ति यो सहुलियत दिइएको हो ।

निजी उच्च माविहरूले यो सम्झौता पालना गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका छन् । सम्झौतामा उच्च माध्यमिक विद्यालय संघ (हिसान)का कार्यवाहक अध्यक्ष डा. बाबुराम पोखरेल, सचिव बुद्धि पुडासैनी र लोकबहादुर भण्डारीलगायतले हस्ताक्षर गरेका छन् ।

१ अर्ब १८ करोडमा प्रहरी मेडिकल कलेज

काठमाडौ, श्रावण ९ - नेपाल प्रहरीले १ अर्ब १८ करोड रुपैयाँको लगानीमा प्रहरी अस्पताललाई मेडिकल कलेजमा स्तरोन्नति गर्ने भएको छ । प्रहरी कल्याण कोषबाट ऋण लिएर मेडिकल कलेज बनाउन लागिएको हो ।

अस्पताल विकास समितिअन्तर्गत मेडिकल कलेजमा स्तरोन्नति गर्न सरकारले छ वर्षअघि नै स्वीकृति दिए पनि केही महिनाअघि मात्र काम अघि बढाउने निर्णय प्रहरी प्रधान कार्यालयले गरेको थियो । 'प्रहरी अस्पताललाई मेडिकल कलेज बन्न नदिन प्रहरीभित्रै र बाहिरबाट भएको चलखेलको कारण प्रगति हुन सकेको थिएन,' प्रहरी प्रवक्ता नवराज सिलवाल (नायब महानिरीक्षक) ले भने, 'अब प्रक्रिया अघि बढिसकेको छ, पछाडि फर्किने काम हुन्न ।'

कल्याणकारी कोषले पहिलो वर्ष ३० करोड रुपैयाँ र त्यसपछि हरेक वर्ष २५ करोड रुपैयाँको किस्तामा रकम उपलब्ध गराउने सहमति छ । तर विद्यार्थी भर्नाबाट रकम आउने भएकाले ३/४ वर्षपछि कल्याणकारी कोषबाट सहमतिअनुसारको रकम नलिए पनि मेडिकल कलेज चल्ने अनुमान गरिएको सिलवालले बताए । कोषमा भएको १ अर्ब ४७ करोड रुपैयाँ २२ वटा वाणिज्य बैंकमा बचत छ । यसरी बैंकमा राख्नुभन्दा लगानीमा प्रतिफल देखिएकाले प्रहरीको आफ्नै मेडिकल कलेजमा लगानी गर्ने निधो गरिएको उनले बताए । 'चार्टड एकाउन्टेन्टसहितको विज्ञ समूहले पनि लगानीका लागि उचित परियोजना ठहर्याएपछि अघि बढाइएको हो,' उनले थपे ।

२०४० सालमा स्थापित प्रहरी अस्पतालमा १ सय ५५ शय्या क्षमता छ । मेडिकल कलेज सञ्चालनका लागि अस्पतालको शय्या संख्या ३ सय पुर्याउन काम भइरहेको छ । हरेक वर्ष एमबीबीएसमा १ सय, बीडीएस र नर्सिङ (प्रमाणपत्र तह) मा ४०/४० विद्यार्थी भर्ना गरी कक्षा सञ्चालन गर्ने योजना छ । एमबीबीएसमा १० सिटमा सरकारले निःशुल्क (प्रतिस्पर्धामा अब्बल ठहरिएको आधारमा सिफारिस गर्ने गरी) प्राप्त गर्ने छ । नेपाल प्रहरी (अवकाशप्राप्त समेत) का छोराछोरी पाँच जनाले पढ्न पाउने छन् । ५० प्रतिशत छात्रवृत्तिमा प्रहरीका थप पाँच छोराछोरीले डाक्टरी पढ्न पाउने छन् । यस्तै निजामती, सेना र सशस्त्र प्रहरीका छोराछोरी पाँच जनाले ५० प्रतिशत छात्रवृत्तिमा पढ्ने सुविधा पाउने छन् । बाँकी ७५ सिटमा पूरै शुल्क तिरेर पढ्नुपर्ने छ । बीडीएस र नर्सिङमा पनि प्रहरीका छोराछोरीलाई आरक्षण छ ।

'प्रहरीको तल्लो दर्जाका (अवकाशप्राप्त समेत) कर्मचारीका जेहेन्दार छोराछोरीले पनि डाक्टरीजस्तो महँगो पढाइ सुविधा पाउनु मेडिकल कलेजको सुन्दर पक्ष हो,' अस्पतालका चिकित्सक दिनेश्ाचन्द्र पोखरेलले भने । निःशुल्क र सहुलियत दरमा अध्ययन पूरा गर्नेले कम्तीमा दुई वर्ष अनिवार्य सेवा गर्नुपर्ने छ । यसमा एक वर्ष दुर्गम क्षेत्रमा बस्नुपर्ने छ । अस्पताल रहेको महाराजगन्जमा सशस्त्र प्रहरी गणको जग्गासमेत गरी १ सय ३५ रोपनी क्षेत्रफलमा मेडिकल कलेज सञ्चालन हुने छ । एमबीबीएसको सुरुको २ वर्ष (बेसिक साइन्स) को कक्षाका लागि साँगामा रहेको प्रहरी स्कुल हातामा पूर्वाधार निर्माण हुने छ ।

मेडिकल कलेजमा क्रमशः एमबीबीएस, नर्सिङ, पोस्ट ग्य्राजुएट कोर्स तथा सुपर स्पेसियालिटी कोर्स सञ्चालन गर्ने १० वर्षको गुरु योजना बनाइएको छ । प्रहरी र पूर्वप्रहरी र तिनका परिवारका लागि विद्युतीय ढोकामार्फत छुट्टै ठाउँमा उपचारको बन्दोबस्त मिलाउने योजना छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठनसँग समन्वय गरी मुलुकका गरिब जनताले पनि बेहोर्न सक्ने गरी स्वास्थ्य बिमा योजनाको विकास गरिने भनिएको छ । 'मुलुककै उत्कृष्ट मेडिकल कलेज बनाउने लक्ष्य लिएर हामी अघि बढेका छौं,' पोखरेलले भने ।

प्रहरी अस्पतालमा अहिले ४ सय ५० जति जनशक्ति छ । मेडिकल कलेज बनेपछि यसका लागि १ हजार ४ सय दक्ष जनशक्ति आवश्यक हुन्छ । यसका लागि प्रहरी सेवाका स्थायीका साथै करारमा जनशक्ति लिइने छ । आवश्यक डाक्टरमध्ये ५० प्रतिशत हाल उपलब्ध छन् । तर अस्पतालका चिकित्सक शिक्षण पेसामा संलग्न नभएकाले बेसिक साइन्स (सुरुको दुई वर्षको पढाइ) का लागि जनशक्ति अभाव छ ।

मेडिकल कलेज स्तरोन्नतिको प्रक्रिया अघि बढेपछि प्रहरीका केही अवकाशप्राप्त उच्चपदस्थ विरोधमा उत्रिएका छन् । तिनले कल्याणकारी कोषको रकम मेडिकल कलेजमा लगानी गरेर जोखिम मोल्न नहुने बताइरहेका छन् । प्रधान कार्यालयसम्बद्ध स्रोतका अनुसार जोखिम मोल्न नहुने भनेपनि तिनले आफू मेडिकल कलेजको हर्ताकर्ता हुनपर्ने माग गरिरहेका छन् ।

केहीले प्रहरीमा कमाएको कालोधन मेडिकल कलेजमै लगानी गरेकाले पनि प्रहरीले मेडिकल कलेज सञ्चालन गर्न हुन्न भनेर विरोध गरिरहेको स्रोतको भनाइ छ । 'सेवामा रहँदा पनि फोर्सलाई नै बद्नाम गरेर पैसा कुम्ल्याए,' प्रधान कार्यालयसम्बद्ध स्रोतले भन्यो, 'अहिले पनि मेडिकल कलेजको विरोध गरी दुःख दिइरहेका छन् ।'